Filología:Propuesta ortográfica:Fhormes vervalis

Calteníus de la Propuesta
Introdución
Los dialeutus
Vocalis
Diptongus
Vocalis fhinalis de singular
Vocalis fhinalis de plural
Otres vocalis fhinalis
Vocalis anicialis
Desendolqui d'uau i yodi
Fhormàs
Consonantis
Sonoràs y sordàs
Fhormàs vervalis
Vocavulariu
Autoris i Bibliografía

fhormàs reduzíàs del grupu esperáu -zc-

Preferencia polàs fhormàs reduzíàs del grupu -zc- (Ast.ou., est): agradeça, conduza, apaeça, produza, traduza, conoço, creça,...

fhormàs fhuertis de passáu

Alternancia de fhormàs fhuertis de passáu truxun, fhizun, pierdun, creyun, rompun, dorun, anduvun,... junta làs más corrientis truxierun, fhizierun, perdierun, creyerun, rompierun, dierun, anduvierun, cupierun,... y làs lhionesàs truxienun, fhizienun, perdienun,...

fhormàs fhinalis

Làs fhormàs fhinalis mirandesàs -des (falades, comedes, vivides,...) i làs castellanizaàs completàs (tieni, quieri,...) non se respetàn na escritura: fales, comes, vives,... tien, quier, propón,...

-éi, -óu

Fhormàs fhinalis ditongaàs -éi, -óu

Pronunciàs possivlis: -ei, -ou (Ast.ou), -e,-o (restu dominiu)

Grafía preferida: -e, -o (asturiana central)

Exemplus: falé, alcuôntré, algamé... faló, alcuôntró, algamó,...

-i, -is

Pronunciàs possivlis: -i, -is (mir,lhi,est, pas), -e, -es (restu dominiu)

Grafía preferida: -i, -is (arcaizanti)

Exemplus: cai, cais, dizis, cabi, rompi, dixisti, dixistis,...

-un

Pronunciàs possivlis: un (lhi, mir, est); on (restu dominiu)

Grafía preferida: un (lhi, mir, est)

Otrus: truxun/truxierun, pierdun/perdierun, falun/falarun, rompun/rompierun, ...

-es,-en

Pronunciàs possivlis: es, en (zones de ast.ce. y parti ast.or, palra d’El Rebollar, fala de San Ciprián); äs, än (passiegu), as, an (restu)

Grafía preferida: às, àn

Exemplu. cantàs: cantes, cantas

Otrus: cantàs, falàs, contratàn, callàn,...

-in

Pronunciàs possivlis: in (est, xal); en (restu del Ast)

Grafía preferida: in (de manera que se distingàn fácilmente de làs fhormàs de l’apartáu anterior)

Exemplu. cantin: canten, cantin

Otrus: rompin, fhazin, crein,...

-o (primer persona i gerundiu)

Pronunciàs possivlis: u (est, lhi, pas); o (restu del Ast)

Grafía preferida: o (asturiana central)

Exemplu. canto: canto, cantu

Otrus: rompo, traendo, cantando, curriendo, ...

-as,-an (fhormàs de sujuntivu i fhormàs curtiàs)

Pronunciàs possivlis: es, en (zones del ast.ce i or. vacilanti nàs fhormàs de la primer conjugación, palra d’El Rebollar, fala de San Ciprián); as, an (restu)

Grafía preferida: às, àn

Eixemplu. côyhàs: coyas, coyes, cuehas

Otrus: fhaigàs, rumpàs, rumpàn,...

-i,-is,-in (fhormàs de sujuntivu)

Pronunciàs possivlis: i, ii, is, in (est, xal, pas); e, ie, es, en (restu Ast.)

Grafía preferida: i,ii,is,in

Exemplu. cantis: cantis, cantes

Otrus: pronuncii, falis, falin, cantin, rodein

-e (fhormàs de condicional)

Pronunciàs possivlis: -e y -a alternando en tol dominiu

Grafía preferida: e

Exemplu. sedríe: sedríe, sedría

Otrus: sedríe, cantaríe, andaríe, diríe,...

-a, -e (pluscuamperfeutu)

Pronunciàs possivlis: -a, -e

Exemplu: fuera-fuere, dixera-dixere, pudiera-pudiere,...

-e (imperativu fhormal)

Pronunciàs possivlis: -i (can, est, lhi, restu Ast. esporádicu), -e (restu Ast.)

Grafía preferida: -i

Exemplu: opini, dexi, acérquessi, repari...

-y

Pronuncies possivles: - , y

Grafía preferida: y (general)

Eixemplu. doy: doy, do/dou

Otrus: toy, soy, voy.

Nota: pesie a que na norma escrita asturiana ñon devi escrivissi -y a fhinal de palhavra, ésti yê un casu especial (respeutu de la -i fhinal general de l'asturlhionés unifhicáu) onde la -y fhinal indica un lhugar (lhocativu deriváu del lhatín IBI), signifhicando nel passáu "equí", como'n "do-y" por “do equí” o "esto-y" por “estó equí”, dehí que s’haiga mantener una escritura diferenciada